ASTRONOMIA TERMINARO 1.5

Origina urlo = http://esperanto.org/AEK/terminar/terminoj.htm

Enkonduko

Tiu terminaro enhavas la plej ordinarajn astronomiajn terminojn, kiuj jam estis esperantigitaj. Ĝi estas komenca versio de estonta terminaro kiu kolektos ĉiujn astronomiajn kaj astronomi-rilatajn vortojn en Esperanto, kaj ankaŭ proponos novajn vortojn por la ankoraŭ neekzistantaj astronomiaj nocioj en la Lingvo Internacia.

 

Ni invitas vin kunlabori en tiu projekto, montrante erarojn, proponante korektojn aŭ pli ĝustajn tradukojn, ktp.

 

Tiu terminaro estas projekto de la Astronomia Esperanto-Klubo (AEKo). La unua versio estis kompilita de Johan Rapley, kaj poste iom pligrandigita kaj kunordigita de Helio Jaques. La nuna versio de tiu terminaro estas 1.5.


Ordo kaj aranĝo de la terminoj

Ĉiu termino obeas la jenan aranĝon:

 

termin/o [aliaj formoj de la termino (FONTIDIKO DE TIUJ VARIANTAJ FORMOJ)] FONTINDIKO

1 nocio. 2 aparta nocio. 3 alia aparta nocio; SIN. Sinonimo de la termino. ekzemploj de uzo

VD. rilatajn terminojn

klarigo pri la termino kaj ties uzo en Esperanto

tradukoj de la termino al aliaj lingvoj

 

La kapvortoj, en grasaj literoj, estas ordigitaj unue laŭfake, kaj poste laŭalfabete. La radikoj estas apartigitaj per oblikva streko, por montri la kunmetaĵojn kaj la derivaĵojn kiuj formas la terminon.

 

Variantaj nomoj estas montritaj interkrampe, post la kapvorto; fontindiko de tiuj variantoj estas donitaj kiam eble. Tiuj variantoj ĝenerale ne estas rekomendindaj tradukoj. La fontindiko(j) kiu(j) sekvas la krampojn rilatas al la termino terminarigita.

 

La fontindikoj estas reprezentitaj per la sekvantaj mallongigoj, kiuj indikas la devenon de la termino:

 

PIV : vortoj prenataj el la Plena Ilustrita Vortaro

PIV2: vortoj prenataj el la Dua Eldono de la Plena Ilustrita Vortaro

s : vorto en la suplemento al la Plena Ilustrita Vortaro

R : vorto proponata de Johan Rapley

L : vorto proponata de Patrick Lagrange

EFF: Esperanta-Franca Fakvortaro pri Astronomio, disponebla en la interreto.

 

Nocio estas donita por ĉiu kapvorto. Ĉiu aparta signifonuanco estas montrita per grasa araba cifero (ekz. 1 2 ktp). Eventualaj ekzemploj estas kursive presitaj. Klarigoj estas donitaj ĉiam, kiam estas necese. Ni ankaŭ indikas al la legantoj rilatajn terminojn kiam eble. Fine, la traduko de ĉiu termino en kelkaj naciaj lingvoj estas donitaj.

 

Progreso de la laboro

 

La unua versio de tiu terminaro enhavis 236 terminojn, kaj tradukojn al precipe du lingvojn: la angla kaj la portugala.

 

La jena versio enhavas 345 terminojn, kaj tradukojn al sep lingvojn: la angla, la ĉeĥa, la franca, la germana, la itala, la portugala, kaj la rusa. Ne ĉiuj terminoj havas tradukojn al ĉiuj el tiuj lingvoj. Tamen, la plimulto de la terminojn havas tradukojn al almenaŭ du aŭ tri alian lingvojn. Kunlaborantoj kiuj scipovas aliajn lingvojn estas ege dezirataj.

 

Kiel la laboro estas fariĝanta, eble oni trovos kelkajn erarojn kaj miregindajn forgesojn en la terminaro. Ni petas vian bonvolon rilate al tiuj. La laboro povas antaŭentiri iom malrapide rilate al la deziro de la konsultontoj, tamen ĝi estas senĉesa.

 

Kunlaboro

 

Se vi volas nin helpi, skribu al la organizanto pere de la unu el la sekvantaj retadresoj:

helio@iagusp.usp.br

atreyu@esperanto.nu

 

aŭ aliĝu al AEKo ĉe la adreso

http://members.xoom.com/astro_esp/

 


Indekso

Enkonduko *

Ordo kaj aranĝo de la terminoj *

Progreso de la laboro *

Kunlaboro *

1 Ĝeneralaĵoj *

2 Mezepoka kaj Klasika Astronomio *

3 Astronomia Optiko *

4 Instrumentoj kaj Teĥnikoj *

5 Radioastronomio *

6 Sfera Astronomio kaj Astrometrio *

7 Tempo kaj Kronologio *

8 Ĉielmeĥaniko *

9 Astrofiziko *

10 Atomoj kaj Partikloj *

11 Radiado *

12 Hidromagnetismo *

13 Suno *

14 Suna Sistemo *

15 Interplaneda Medio *

16 Konstelacioj kaj stelnomoj *

17 Steloj *

18 Variaj Steloj *

19 Stelaj Sistemoj *

20 Stelaj Restaĵoj *

21 Interstela Medio *

22 Lakta Vojo *

23 Ekstergalaksia Astronomio *

24 Kosmologio *

25 Kosmogonio *

26 Astrobiologio *

27 Astronaŭtiko *

Indekso de Vortoj *

 


1 Ĝeneralaĵoj

astr/a PIV

rilate al la astroj.

en. astral; fr. astral; pt. astral

 

astr/o PIV, PIV2

cielkorpo kun difinita formo, ekz. stelo, kometo, planedo

fr. astre; it. astro; pt. astro

 

astronom/o PIV

specialisto pri astronomio. Profesia, amatora astronomo.

cs. astronom; de. Astronom; en. astronomer; fr. astronome; it. astronomo; pt. astrônomo

 

astronomi/a PIV, PIV2

1 rilate al astronomio. 2 tiel grandega kiel la kalkul-elementoj de astronomio; ~a preziceco.

en. astronomical; fr. astronomique; pt. astronômico

 

astronomi/o PIV, PIV2

scienco pri la astroj kaj la kosmaj fenomenoj.

cs. astronomio; de. Astronomie; en. Astronomy; fr. astronomie; it. astronomie; pt. Astronomia

 

ĉiel/o PIV, PIV2

la volba spaco kiu ĉirkaŭas la terglobon

cs. nebe; de. Himmel; en. sky; fr. ciel; it. cielo; pt. céu

 

ĉielkorp/o

amaso el materio solida aŭ fluida, kiu estas en la spaco

fr. corps céleste; pt. corpo celeste

 

inter/astr/a EFF

rilate al la spaco inter la astroj.

Vd. interplaneda, interstela, intergalaksia

en. interstellar; fr. intersidéral; pt. intersideral

 

Inter/naci/a Astronomi/a Unu/iĝ/o

internacia organizo kies celo estas kunigi la profesiajn astronomojn, kaj kunordigi laboron en Astronomio [mll. IAU].

cs. Mezinárodní astronomická unie; de. Internationale Astronomische Union; en. International Astronomical Union; fr. Union Astronomique Internationale; it. Unione Astronomica Internazionale; pt. União Internacional Astronômica

 


2 Mezepoka kaj Klasika Astronomio

 

almagest/o PIV, PIV2

1 klasika kolekto de astronomiaj observoj farita de Ptolomeo. 2 Almanako.

en. Almagest; pt. Almagesto

 

almanak/o PIV, PIV2

libreto entenanta kalendaron, astronomiajn sciigojn ktp

cs. astronomická ročenka; de. astronomisches Jahrbuch; en. almanach; fr. annuaire astronomique; it. annuario astronomico; pt. almanaque/anuário astronômico;

 

antarkt/a

rilate al la suda poluso. SIN. Sudpolusa.

en. antartic; fr. antarctique; pt. antártica

 

antarkt/o

la regiono de la terglobo ĉirkaŭanta la sudan poluson.

en. antartic; fr. antarctique; pt. antártico

 

arkt/a PIV

rilate al la norda poluso. SIN. Nordpolusa.

en. artic; fr. arctique; pt. ártica

 

astrolog/o [var. astrologiisto] PIV, PIV2

specialisto pri astrologio. SIN. Astrologiisto

en. astrologer; fr. astrologue; pt. astrólogo

 

astrologi/o PIV, PIV2

arto pri la priskribo de homa karaktero kaj sorto laŭ la observo de la pozicio de la astroj

en. astrology; fr. astrologie; pt. astrologia

 

ĉiel/a atlas/o PIV

kolekto de astronomiaj mapoj. SIN. Ĉielmapo.

cs. mapa oblohy; de. Sternkarte; en. star map; fr. carte céleste; it. carta celeste; pt. carta celeste

 

dikotomi/o [var. dikotomeco] EFF

aspekto de planedo aŭ de satelito kiam duonon de la disko montriĝas lumigata

fr. dichotomie; pt. dicotomia

 

efemerid/oj PIV, PIV2

astronomiaj tabeloj enhavantaj datenoj, astraj koordinatoj, kaj astronomiaj okazaĵoj

cs. efemerida; de. Ephemeriden; en. ephemerids; fr. éphémérides; it. effemeridi; pt. efemérides

 

glob/o PIV

sferforma objekto aŭ korpo; astronomia ~o.

Vd. terglobo

en. globe; fr. globe; pt. globo

 

konjunkci/i EFF

esti du astroj en konjunkcio

fr. être en conjonction; pt. estar em conjunção

 

konjunkci/o PIV, R

pozicio de du planedoj, kiuj havas unu saman rektan ascension, aŭ de unu planedo kaj alia astro

cs. konjunkce; de. Konjunktion; en. conjunction; fr. conjonction; it. congiunzione; pt. conjunção

 

kosmograf/o PIV, PIV2

specialisto pri kosmografio

pt. cosmógrafo

 

kosmografi/o PIV

scienco studanta la movojn de la astroj kaj la astronomian sistemon de la universo

en. cosmography; pt. cosmografia

 

kvadratur/o EFF

pozicio de du astroj, kies rekta ascencio diferencas je 90°.

en. quadrature; fr. quadrature; pt. quadratura

 

negativ/a PIV, PIV2

rilate al la suda hemisfero de kaj la Tero kaj la ĉielsfero. ~a deklinacio.

cs. záporné; de. negatives; en. negative; fr. négatif; it. negativo; pt. negativa

 

opozici/o PIV, PIV2

pozicio de du astroj, kies rekta ascensio diferencas je 180°; ili estas en opozicio.

cs. oposice; de. Opposition; en. opposition; fr. opposition; it. opposizione; pt. oposição

 

pas/ad/o PIV, PIV2

tempo dum kiu astro intermetiĝas inter la okulo de observanto kaj alia astro. SIN. Transito. la ~ado de Venuso sur la sundisko.

en. passage; fr. passage; it. passaggio; pt. passagem/trânsito

 

planisfer/o R

stelmapo, por difinita latitudo, oportuna por la mano, kun fenestro kiu malkaŝas la stelojn videblajn je ĉiu horo de la jaro. SIN. Ĉielmapo.

cs. mapa oblohy; de. Sternkarte; en. star map; fr. carte céleste; it. carta celeste; pt. carta celeste

 

pozitiv/a PIV, PIV2

rilate al la norda hemisfero de kaj la Tero kaj la ĉielsfero. ~a deklinacio.

cs. kladné; de. positives; en. positive; fr. positif; it. positivo; pt. positiva

 

sfer/o PIV, PIV2

ĉiu el la rivoluantaj globformaj kristalaĵoj, sur kiu la ĉielaj korpoj estis laŭsupoze fiksitaj; la ~aj sferoj; la muziko de la ~oj.

cs. sféra; de. Sphäre; en. sphere; fr. sphère; it. sfera; pt. esfera

 

sizigi/o PIV, PIV2

konjunkcio aŭ opozicio de planedo rilate al la Suno (vorto speciale uzata pri la Luno)

cs. syzygie; de. Syzygien; en. syzygies; fr. syzygies; it. sizigie; pt. sizígia

 

ter/glob/o PIV

la sfero de la planedo Tero

en. terrestrial globe; pt. globo terrestre

 

transit/o

transiro de (interna) planedo kontraŭ la sundisko

Vd. Pasado

cs. přechod; de. Vorübergang; en. transit; fr. transit; it. passaggio; pt. trânsito

 

zodiak/a PIV

rilate al zodiako

fr. zodiacal; pt. zodiacal

 

zodiak/o PIV, PIV2

ĉiel zono, kies mezon okupas la ekliptiko, kaj kiu enhavas ĉiujn poziciojn de la planedoj kaj ankaŭ la 12 konstelaciojn, tra kiuj la suno ŝajne pasas dum sai jara ŝajna rondiro

fr. zodiaque; pt. zodíaco

 


3 Astronomia Optiko

 

aberaci/o ; PIV, PIV2

malperfekto de imago misformita de optika sistemo. Sfera, kromata ~o.

Vd. kromata aberacio

cs. aberace; de. Aberration; en. aberration; fr. aberration; it. aberrazione; pt. aberração; ru. аберрация

 

kromat/a aberaci/o PIV, PIV2

aberacio kiu dependas de ondolongo de la radiado. La lumradioj kiuj havas la plej mallongajn ondolongojn (blua radiado) estas pli refraktitaj.

cs. chromatická aberace; de. chromatische Aberration; en. chromatic aberration; fr. aberration chromatique; it. aberrazione cromatica; pt. aberração cromática

 

halo/o PIV, PIV2

luma cirklo, ringo, kiu ĉirkaŭas ofte astrojn

cs. halo; de. Halo; en. halo; fr. halo; it. alone; pt. halo

 


4 Instrumentoj kaj Teĥnikoj

 

astrolab/o PIV, PIV2

mezepoka sekstanto

en. astrolabe; fr. astrolabe; pt. astrolábio

 

ekvatorial/o PIV, PIV2

teleskopo aŭ lornego, turniĝanta ĉirkaŭ akso paralela al la tera akso kaj movebla ĉirkaŭ akso orta al la unua, ebliganta mezuri la ĉielajn koordinatojn de la astroj en la ekvatora koordinatsistemo.

pt. equatorial

 

helioskop/o PIV, PIV2

ĉiu teleskopo speciale aranĝita por observi la Sunon

cs. helioskop; de. Helioskop; en. helioscope; fr. hélioscope; it. elioscopio; pt. helioscópio

 

limb/o PIV, PIV2

gradigita rando de cirklo en astronomia instrumento

 

observatori/o EFF

establo aŭ konstruaĵo aranĝita por astronomiaj observoj. SIN. Astroobservejo

en. observatory; fr. observatoire; pt. observatório

 

planetari/o s, PIV2

konstruaĵo enhavanta aparaton, kiu projekcias al interno de duonsfero bildojn de la Suno, Luno, planedoj kaj de la steloj por demonstracii la orbitojn de tiuj ĉielaj korpoj.

cs. planetárium; de. Planetarium; en. planetarium; fr. planétarium; it. planetario; pt. planetário

 

refrakt/or/o [var. refraktilo (EFF)]

refrakta teleskopo

fr. réfracteur; pt. refrator

 

scintil/i L, R, PIV2

brili intermite aŭ flagre koncerne helon kaj pozicion pro trairo de ĝia lumo tra la teratmosfero.

Vd. scintilado, scintilometro

pt. cintilar

 

scintilad/o PIV2

rapida ŝanĝiĝo en helo kaj pozicio de stelo, pro trairo de ĝia lumo tra la teratmosfero.

cs. scintilace; de. Szintillation; en. scintillation; fr. scintillation; it. scintillazione; pt. cintilação

 

scintilometr/o R, PIV2

fotometro kiu aŭtomate registras scintiladon de astroj.

pt. cintilador

 

sekstant/o PIV, PIV2

naŭtika instrumento por mezuri precipe vertikalajn angulojn, speciale la altangulon de astroj super la horizonto. ~o havas lornon, fiksan k moveblan spegulojn, alidadon kun verniero, arkon kun gradaro, k legilon (PIV2).

cs. sextant; de. Sextant; en. sextant; fr. sextant; it. sestante; pt. sextante

 

spektrogram/o R

sep-kolora diagramo, ofte de individua stelo aŭ de galaksio farebla helpe de spektroskopo

cs. spektrogram; de. Spektrogramm; en. spectrogram; fr. spectrogramme; it. spettrograma; pt. espectrograma

 

teleskop/a PIV2

rilate al teleskopo

en. telescopic; fr. télescopique; pt. telescópico

 

teodolit/o PIV, PIV2

instrumento kiu precize mezuras horizontalajn kaj vertikalajn angulojn

fr. théodolite; pt. teodolito

 


5 Radioastronomio

 

radio/astronomi/o PIV

sistemo uzata por esplori la universon per radioteleskopo.

cs. radioastronomie; de. Radioastronomie; fr. radioastronomie; en. radioastronomy; it. radioastronomia; pt. radioastronomia

 

radio/teleskop/o PIV

ricevilo en kiu la kaptataj ondoj (inter kelkaj mm kaj 20m longa) estas enfokusigataj per parabola anteno.

cs. radioteleskop; de. Radioteleskop; en. radiotelescope; fr. radiotélescope; it. radiotelescopio; pt. radiotelescópio

 


6 Sfera Astronomio kaj Astrometrio

 

aberaci/o ; PIV, PIV2

diferenco inter la ŝajna kaj la vera situo de astro pro la diferenco de rapido inter la astro kaj la observaton. Jara, diurna ~o.

cs. aberace; de. Aberration; en. aberration; fr. aberration; it. aberrazione; pt. aberração; ru. аберрация

 

alt/angul/o PIV, PIV2

la angulo inter la horizonto kaj unu astro. SIN. alteco, altitudo

cs. výška; de. Höhe; en. elevation; fr. hauteur; it. altezza; pt. altura

 

altitud/o PIV, PIV2

= altangulo.

cs. výška; de. Höhe; en. elevation; fr. hauteur; it. altezza; pt. altura

 

ascensi/o PIV, PIV2

ŝajna supreniĝo de astro super horizonto de la Tero.

Vd. rekta ascencio

cs. ascense; de. Aszension; en. ascension; fr. ascension; it. ascensione; pt. ascenção

 

aspekt/o PIV, PIV2

relativa surĉiela pozicio de Suno, Luno kaj planedoj inter si kun elstareco.

pt. aspecto

 

aŭstral/a PIV, PIV2

sudhemisfera. la ~aj konstelacioj (PIV2).

cs. jižní; de. südlich; en. southern; fr. austral; it. australe; pt. austral

 

azimut/o PIV, PIV2, R

1 angulo mezurata en la horizontala cirklo inter meridiano kaj altocirklo de astro; 2 la pozicio de astro mezurata laŭ gradoj horloĝodirekte ĉirkaŭ la horizonto de la Nordo (aŭ Sudo en la suda hemisfero) al punkto ĉe la horizonto vertikale sub la astro

cs. azimut; de. Azimut; en. azimuth; fr. azimut; it. azimut; pt. azimute

 

boreal/a PIV, PIV2

nordhemisfera. la ~aj konstelacioj (PIV2).

cs. severní; de. nördlich; en. northern; fr. boréal; it. boreale; pt. boreal

 

ĉef/cirkl/o PIV, PIV2

cirklo sur sfero, kies ebeno pasas tra la centro de la sfero.

pt. círculo máximo

 

ĉiel/a ekvator/o [var. ĉielekvatoro] PIV, PIV2

teoria etendiĝo de la Tera ekvatoro en la ĉielon. SIN. Ekvatoro

cs. světový rovnik; de. Himmelsäquator; en. celestial equator; fr. équateur céleste; it. equatore celeste; pt. equador celeste

 

deklinaci/o PIV, PIV2

angula distanco de stelo norde aŭ sude de la ĉiela ekvatoro

cs. deklinace; de. Deklination; en. declination; fr. déclinaison; it. declinazione; pt. declinação

 

ekliptik/o PIV, PIV2

1 meza ebeno fare de la orbito de la Tero kaj planedoj ĉirkaŭ la Suno; 2 ŝajna orbito de la Suno ĉirkaŭ la Tero dum unu jaro.

cs. ekliptika; de. Ekliptik; en. ecliptic; fr. écliptique; it. eclittica; pt. eclíptica

 

ekvator/o PIV

= ĉiela ekvatoro

cs. světový rovnik; de. Himmelsäquator; en. celestial equator; fr. équateur céleste; it. equatore celeste; pt. equador celeste

 

ekvinoks/aj punkt/oj PIV, PIV2

punktoj kiuj indikas la lokon kie la ekliptiko kruciĝas kun la ĉiela ekvatoro.

en. equinoctial points; pt. pontos equinociais

 

geocentr/a PIV, PIV2

rigardata kiel vidata ekde la centro de la Tero: ~a latitudo.

cs. geocentrický; de. geozentrisch; en. geocentric; fr. géocentrique; it. geocentrico; pt. geocêntrico

 

heliocentr/a PIV, PIV2

mezurata rilate al la centro de Suno.

cs. heliocentrický; de. heliozentrisch; en. heliocentric; fr. héliocentrique, it. eliocentrico; pt. heliocêntrica

 

hemisfer/a PIV, PIV2

rilate al hemisfero

en. hemispheric; fr. hémisphérique; pt. hemisférico

 

hemisfer/o PIV, PIV2

ĉiu el la du partoj de la Tero (aŭ de la ĉielo) dividita per la ekvatora ebeno. SIN. Duonsfero, Duonglobo.

Vd. nordhemisfera, sudhemisfera

cs. hemisféra; de. Hemisphäre; en. hemisphere; fr. hémisphère; it. emisfero; pt. hemisfério

 

hor/a angul/o PIV, PIV2

angulo inter astro, poluso kaj zenito, mezurata ĉiam okcidenten

cs. hodinový úhel; de. Stundenwinkel; fr. angle horaire; en. hour angle; it. angolo orario; pt. ângulo horário

 

kolatitud/o PIV, PIV2

angula distance de la zenito al la poluso

cs. doplněk šířky; de. Komplement der Breite; en. colatitude; fr. colatitude; it. collatitudine; pt. co-latitude

 

kolur/o PIV, PIV2

nomo de la du ĉefcirkloj ĉielaj unu el kiuj trapasas la tera akson kaj la ekvinoksajn punktojn, la alia la tera akson kaj la solsticajn punktojn

cs. kolur; de. Kolur; en. colure; fr. colure; it. coluro; pt. coluro

 

kulmin/o PIV, PIV2

la plej alta pozicio de astro en la ĉielo. SIN. Plejsupro

cs. kulminace; de. Kulmination; en. culmination; fr. culmination; it. culminazione; pt. culminação

 

longitud/o PIV, PIV2

1 geografia koordinato kiu reprezentas la angulo inter la meridiano kiu pasas sur la observanto kaj la meridiano de grenviĉo. 2 angulo en la ĉiela sfero, inter la meridiano de astro kaj la meridiano kiu trapasas la printempan ekvinoksan punkton.

cs. délka; de. Länge; en. longitude; fr. longitude; it. longitudine; pt. longitude

 

meridian/o PIV, PIV2

imaga cirklo pasanta tra la ĉielaj polusoj kaj la zenito de iu loko sur la Tero

cs. polodnik; de. Meridian; en. meridian; fr. méridien; it. meridiano; pt. meridiano

 

nadir/o PIV, PIV2

punkto de la ĉiela sfero troviĝanta sur la vertikalo de la observanto kaj rekte malsupre sub liaj piedoj; la ~o de unu loko estas la zenito de ĝia antipodo.

cs. nadir; de. Nadir; en. nadir; fr. nadir; it. nadir; pt. nadir

 

nod/o PIV

ĉiu el la du punktoj, kie la linio kiu intersekcas la ebenojn de la ekvatoro kaj la orbiton de astro, renkontas la ĉielan sferon.

cs. uzel; de. Knoten; en. node; fr. noeud; it. nodo; pt. nodo

 

nutaci/o PIV, PIV2

nekonstanteco de la akso de la terglobo

cs. nutace; de. Nutation; en. nutation; fr. nutation; it. nutazione; pt. nutação

 

paralaks/o PIV, PIV2

ŝajna ŝanĝo de pozicio de astro fakte kaŭzita de la ŝanĝo de pozicio de observanto.

cs. paralaxa; de. Parallaxe; en. parallaxe; fr. parallaxe; it. parallase; pt. paralaxe

 

polus/o PIV, PIV2

ĉiu el la du punktoj de la Áielo, ĉirkaŭ kiuj la steloj flajne rondiras kaj kiuj estas la plilongigo de la Tera akso.

cs. pól; de. Pol; en. pole; fr. pôle; it. polo; pt. polo

 

precesi/o PIV, PIV2

progresado de la ekvinoksa punkto sur la ekliptiko; la precesio de la ekvinoksoj.

cs. precese; de. Präzession; en. precession; fr. précesion; it. precessione; pt. precessão

 

rekt/a ascenci/o PIV, PIV2

angula distanco, mezurata orienten laŭ la ĉielekvatoro inter la ekvinoksa punkto kaj la meridiano de la astro [mll: RA]

cs. rektascense; de. Rektaszension; en. right ascention; fr. ascension droite; it. ascensione retta; pt. ascenção reta

 

sun/horloĝ/o PIV

ebena surfaco, prezentanta ventumilon da linioj, laŭ kiuj oni povas trovi la horon laŭ la pozicio de la ombro de metala vergeto, fiksita en tiu surfaco

fr. gnomon; pt. relógio de sol

 

tropik/o PIV, PIV2, R

ĉiu el la du cirkloj sur la ĉiela sfero, kie la Suno ŝajne turnas sian iron (respektive norden, suden) atinginte sian plej grandan deklinacion.

Vd. tropiko de Kankro, tropiko de Kaprikorno

cs. obratník; de. Wendekreis; en. tropic; fr. tropique; it. tropico; pt. trópico; ru. тропик

 

tropik/o de Kankr/o

boreala tropiko

fr. tropique du Cancer; pt. trópico de Câncer

 

tropik/o de Kaprikorn/o

aŭstrala tropiko

fr. tropique du Capricorne; pt. trópico de Capricórnio

 

unu/a punkt/o de Aries/o PIV, PIV2

punkto sur la ekliptiko kiu signas kruciĝon de la suna orbito kun la ĉiela ekvatoro. Kiam la Suno trapasas tiun punkton komencas printempon en la norda hemisfero, kaj aŭtunon en la suda. SIN. Printempa Punkto

Vd. printempa punkto

cs. bod jarní rovnodennosti; de. Frühlingspunkt; en. first point of Aries; fr. point vernal; it. punto d’Ariete; pt. primeiro ponto de Áries

 

vertik/al/o PIV, PIV2

1 linio vertikala, kiu pasas tra la zenito de la koncerna loko. 2 ĉefcirklo trapasanta la zeniton. SIN. Vertikala Ĉefcirklo

fr. vertical; pt. vertical

 

zenit/a PIV, PIV2

rilate al zenito

fr. zénithal, pt. zenital

 

zenit/o PIV, PIV2

punkto en kiu la vertikalo de iu loko renkontas la ĉielan sferon imagan.

cs. zenit; de. Zenit; en. zenith; fr. zénith; it. zenit; pt. zênite/zenite

 


7 Tempo kaj Kronologio

 

diurn/o PIV, PIV2

daŭro de 24 horoj. SIN. Tagnokto; la ~a movo de la Tero.

Oni ne uzu diurnon kun la senco de "taga".

cs. den; de. Tag; en. day; fr. jour; it. giorno; pt. dia

 

ekvinoks/a PIV

rilate al la ekvinokso

en. equinoctial; fr. équinoxial; pt. equinocial

 

ekvinoks/o PIV, PIV2

tempo de la jaro kiam la Suno trairas la ekvatoron tiel, ke tagodaŭro kaj noktodaŭro estas tutmonde egalaj .

Vd. printempa ekvinokso, aŭtuna ekvinokso, ekvinoksaj punktoj

cs. rovnodennost; de. Äquinoktium; en. equinox; fr. équinoxe; it. equinozio; pt. equinócio

 

epakt/o PIV

aĝo de la Luno je la 1a de januaro; transdaŭro de la Suna jaro preter la Luna

cs. epakta; de. Epakte; en. epact; fr. épacte; it. epatta; pt. epacta, ru. эпакта

 

kronologi/o [var. ĥronologio] PIV, PIV2

scienco kies objekto estas fiksi la datojn de la historiaj okazoj.

cs. chronologie; de. Chronologie; en. chronology; fr. chronologie; it. cronologia; pt. cronologia

 

lunaci/o R

Luna periodo de proks. 29,5 tagoj. SIN. Lunmonato

cs. lunace; de. Lunation; en. lunation; fr. lunaison; it. lunazione; pt. lunação

 

meton/a cikl/o

periodo de 19 jaroj dum kiu la fazoj de la Luno reokazas je la sama kalendara tago (maks. varieco 2 horoj). La pli ekzakta kalkulo por la 235 lunperiodoj estas 6939,5 tagoj

cs. měsíční kruh/Metonův cyklus; de. Mondzyklus/Metonischer Zyklus; en. Metonic cycle/lunar cycle; fr. cycle lunaire; it. ciclo metonico; pt. ciclo metônico; ru. цикл метона

 

monat/o PIV, PIV2

periodo de rivoluo de la Luno rilate al la astroj (ĉ. 27,25 tagoj)

cs. měsíc; de. Monat; en. month; fr. mois; it. mese; pt. męs

 

sider/a tag/o PIV, PIV2

tempo inter du sinsekvaj pasoj de unu stelo sur la elektita meridiano (ĉ.4 minutojn pli mallonga ol Suna tago)

cs. hvězdný den; de. Sterntag; en. sidereal day; fr. jour sidéral; it. giorno siderale; pt. dia sideral

 

somer/a solstic/o PIV

en la norda hemisfero, tiu termino indikas la tempon kiam la Suno kruciĝas la tropikon de Kankro (ĉ. la 21an de Junio). En la suda hemisfero, tiu termino indikas la tempon kiam la Suno kruciĝas la tropikon de Kaprikorno (ĉ. la 22an de Decembro).

pt. solstício de verão

 

solstic/o PIV, PIV2

ĉiu el la du tempoj (proks. 21 de Junio kaj 22 de Decembro) kiam la Suno plej malproksimiĝas de la ĉiela ekvatoro.

Vd. somera solstico, vintra solstico

cs. slunovrat; de. Sonnenwende/Solstitium; en. solstice; fr. solstice; it. solstizio; pt. solstício

 

tag/o PIV, PIV2

tempo bezonata por unu kompleta rotacio de la Tero ĉirkaŭ sia akso.

Vd. Sidera Tago

cs. den; de. Tag; en. day; fr. jour; it. giorno; pt. dia

 

temp/a ekvaci/o PIV. PIV2

diferenco inter la vera kaj la meza tempo indikita en sunhorloĝoj.

cs. časová rovnice; de. Zeitgleichung; en. equation of time; fr. équation du temps; it. equazione del tempo; pt. equaçăo do tempo

 

ver/a tag/mez/o EFF

momento kiam la Suno pasas sur la supra meridiano de la koncerna loko

fr. midi vrai; pt. meio-dia verdadeiro

 

vintr/a solstic/o PIV

en la norda hemisfero, tiu termino indikas la tempon kiam la Suno kruciĝas la tropikon de Kaprikorno (ĉ. la 22an de Decembro). En la suda hemisfero, tiu termino indikas la tempon kiam la Suno kruciĝas la tropikon de Kankro (ĉ. la 21an de Junio).

fr. solstice d’hiver; pt. solstício de inverno

 


8 Ĉielmeĥaniko

 

afeli/o. PIV, PIV2

tiu punkto de la orbito de planedo kiu estas plej malproksima de la Suno.

cs. odsluní/afélium/afel; de. Aphel/Aphelium; en. aphelion; fr. aphélie; it. afelio; pt. afélio; ru. афелий

 

aks/o . PIV, PIV2

imaga rekta linio, ĉirkaŭ kiu rotacias astro.

cs. osa; de. Achse; en. axis; fr. axe; it. asse; pt. eixo; ru. осъ

 

apoge/o PIV, PIV2

punkto de la orbito de astro en kiu ĝi estas plej malproksima de la Tero

cs. odzemi/apogeum; de. Apogeum/Apogäum/Erdferne; en. apogee; fr. apogée; it. apogeo; pt. apogeu; ru. апогей

 

apsid/o PIV, PIV2

tiu punkto kie unu astro estas plej proksima aŭ plej malproksima rilate al la centra ĉirkaŭata objekto.

cs. apsidy; de. Apsiden; en. apsides; fr. apsides; it. apsidi; pt. apside

 

ĉiel/meĥanik/o [var. ĉielmekaniko] PIV, PIV2

teorio de la movoj de la astroj

en. celestial mechanics; pt. mecânica celeste

 

gravit/i PIV, PIV2

moviĝi konforme al la gravito

en. gravit; pt. gravitar

 

gravit/o PIV, PIV2

forto kuntiranta al iu maso alian mason, proporcie je la produto de ambaŭ kaj inverse je la kvadrato de la ilia distanco

cs. tíže; de. Schwere/Schwerkraft; en. gravity; fr. pesanteur/gravité; it. gravitŕ; pt. gravidade

 

inklinaci/o R

angula diferenco disde la ortangulo mezurita kontraŭ la orbita ebeno de la astro. SIN. Klinangulo.

en. inclination; pt. inclinação

 

orb/o PIV, PIV2

surfaco entenata en orbito de astro; la ~o estas rilate al la orbito, same kiel la cirklo rilate al la cirkonferenco.

fr. orbe; pt. orbe

 

orbit/o PIV, PIV2

kurba linio laŭirata de ĉielkorpo (planeto, kometo, interstelaj nuboj, ktp) dum ĝia rondiro ĉirkaŭ alia astro aŭ pezocentro de gravita sistemo.

cs. dráha; de. Bahn; en. orbit; fr. orbite; it. orbita; pt. órbita; ru. орбита

 

perige/o PIV, PIV2

tiu punkto de orbito de planedo en kiu ĝi estas plej proksima al la Tero

cs. přízemí/perigeum; de. Perigeum/Perigäum/Erdnähe; en. perigee; fr. périgée; it. perigeo; pt. perigeu

 

periheli/o PIV, PIV2

tiu punkto de orbito de planedo en kiu ĝi estas plej proksima al la Suno

cs. přísluní; de. Perihel/Perihelium; en. perihelion; ft. périhélie; it. perielio; pt. periélio

 

period/o PIV, PIV2

tempo kiun bezonas astro por retroviĝi en la sama punkto de sia rivoluo

cs. perioda; de. Periode; en. period; fr. période; it. periodo; pt. período

 

rivolu/o PIV, PIV2

movo per kiu astro revenas al sia origina pozicio; la ~oj de satelitoj ĉirkaŭ la Tero.

pt. revolução

 

rotaci/o PIV, PIV2

turniĝo de astro ĉirkaŭ sia propra akso

cs. rotace; de. Rotation/Drehung; en. rotation; fr. rotation; it. rotazione; pt. rotação

 


9 Astrofiziko

 

astro/fizik/o

scienca fako pri la fizika konsisto de la astroj kaj de fizikaj procezoj en la kosmo

en. astrophysics; fr. astrophysique; pt. astrofísica

 

astro/fizik/ist/o

specialisto pri astrofiziko

en. astrophysicist; fr. astrophysicien; pt. astrofísico

 

Dopler-efik/o [var. Efiko Doppler; Doppler-efekto; Doplera Efiko] s, R, PIV2

vario de la frekvenco induktita de la alilokiĝo de astro detektebla per spektrogramo pro sia ŝoviĝo ruĝen aŭ bluen.

Laŭ PIV, estas evitinda la uso de la vorto efekto en la sama signifo de efiko. Malgraŭ tio, ĝia suplemento listas Doppler-efekton anstataŭ la pli logika formo Doppler-efiko.

cs. Dopplerův efekt; de. Dopplereffekt; en. Doppler effect; fr. effet Doppler-Fizeau; it. effeto Doppler; pt. efeito Doppler/efeito Doppler-Fizeau; ru. эффект допплера

 

lum/jar/o PIV

distanco kiun trapasas lumo dum unu jaro (proks 9,5 x 1012 km) (mll. l.j. aŭ pli bone: lj)

en. light-year; pt. ano-luz

 

magnitud/o s

logaritma mezurunuo de brilo de astro

Vd. ŝajna magnitudo, absoluta magnitudo

cs. velikost; de. Sterngrösse/Grösse; en. magnitude; fr. magnitude; it. magnitudine; pt. magnitude

 

parsek/o PIV

unuo de interstela distanco ekvivalenta al tiu de stelo, kies paralakso estas unu sekundo de arko (=3,25 lumjaroj)

cs. parsek; de. Parsek; en. parsec; fr. parsec; it. parsec; pt. parsec; ru. парсек

 


10 Atomoj kaj Partikloj

 

neŭtrin/o PIV

elementa korpusklo kun maso nula kaj sen elektra ŝargo

cs. neutrino; de. Neutrino; en. neutrino; fr. neutrino; it. neutrino; pt. neutrino

 


11 Radiado

 

aŭror/o PIV

luma fenomeno, verŝajne elektra; estiĝanta en la alta atmosfero ĉirkaŭe de la magnetaj polusoj de la Tero. SIN. Norda Lumo. boreala, aŭstrala ~o.

cs. záře; de. Polarlicht; en. aurora; fr. aurore; it. aurora; pt. aurora

 

infra/ruĝ/a [var. transruĝa] PIV

apartenanta al la parto de la spektro, kies malrapide vibrantaj nevideblaj radioj estas deviataj de la prismo trans la ruĝaj

cs. infračerverné; de. infrarote/ultrarote; fr. infrarouge; it. infrarossa; en. infrared; pt. infravermelho

 


12 Hidromagnetismo

 


13 Suno

 

aŭreol/o PIV, PIV2

ringforma lumo ĉirkaŭ Suno aŭ Luno, precipe dum eklipso.

cs. aureola; de. Aureole; en. aureole; fr. auréole; it. aureola; pt. auréola

 

fotosfer/o PIV, PIV2

plej ekstera parto de la Suno, el duonlikva inkandeska maso, kiu konsistigas la ĉefan lumfonton de la astro.

cs. fotosféra; de. Photosphäre; en. photosphere; fr. photosphère; it. fotosfera; pt. fotosfera; ru. фотосфера

 

koron/o PIV, PIV2

parto de la atmosfero de kelkaj steloj, precipe tiuj similaj al nia Suno, lokata supre de ĥromosfero.

cs. koróna; de. Korona; en. corona; fr. couronne; it. corona; pt. coroa; ru. корона

 

helioĥemi/o

studo de la ĥemia konsisto de la Suno.

pt. helioquímica

 

ĥromosfer/o [var. kromosfero (PIV)]

parto de la atmosfero de kelkaj steloj, varmigata de netermikaj procezoj okazantaj en de la stelo.

cs. chromosféra; de. Chromosphäre; en. chromosphere; fr. chromosphère; it. cromosfera; pt. cromosfera; ru. хромосфера

 

magnetosfer/o PIV

tiu parto de la Tera atmosfero, en kiu la medio estas rekte influata de la magneta kampo de la Tero, kaj kiu, kunpremita de la Suna vento ĝis ĉ.60 mil kilometroj, etendiĝas multe pli malproksime en la kontraŭa direkto.

en. magnetosphere; pt. magnetosfera

 

makul/o PIV, PIV2

= sunmakulo. La Sunaj ~oj.

cs. skvrna; de. Fleck; en. spot; fr. tache; it. macchia; pt. mancha

 

protuberanc/o PIV

luma elstaraĵo videbla sur la rando de la sundisko, precipe dum aktivecaj maksimumoj.

cs. protuberance; de. Protuberanz; en. prominence; fr. protubérance; it. protuberanza; pt. protuberância

 

sub/ir/i PIV

iri sub la horizonto

fr. coucher; pt. pôr-se

 

sub/ir/o PIV

la iro de astro sub la horizonto

fr. coucher; pt. pôr

 

sun/lev/iĝ/o PIV

iri la suno super la horizonto

en. sun rise; fr. lever du soleil; pt. nascer do sol

 

sun/lum/o PIV

precipe la videbla kaj infraruĝa radiado de la suno kiu atingas la Teron

en. sun light; fr. lumière du soleil; pt. luz do sol

 

Sun/o PIV

la ĉefa astro de nia sunsistemo

cs. Slunce; de. Sonne; en. Sun; fr. Soleil; it. Sole; pt. Sol

 

sun/makul/o [var. makulo, suna makulo] R

nigraj punktoj kiuj aperadas sur la Suno precipe laŭ ciklo proks. 11-jara. SIN. Makulo

cs. sluneční skvrna; de. Sonnenfleck; en. sunspot; fr. tache solaire; it. macchia solare; pt. mancha solar

 

sun/sub/ir/o PIV

iri la suno sub la horizonto

en. sun set; fr. coucher du soleil; pt. pôr do sol

 


14 Suna Sistemo

 

apeks/o PIV2

punkto de la ĉiela sfero, troviĝanta en la konstelacio Herkulo, al kiu la Suno moviĝas.

en. apex; fr. apex; pt. ápex

 

asteroid/o [var. asterojdo] PIV

planedetoj kiuj precipe troviĝas inter Marso kaj Jupitero. SIN. Minoraj Planedoj.

cs. asteroida; de. Asteroid; en. asteroid; fr. astéroïde; it. asteroide; pt. asteróide

 

astronomi/a unu/o

La meza distanco inter la Tero kaj la Suno. La radiuso de la Tera orbito ĉirkaŭ la Suno, proks. 149,6 milionoj km (mll. AU)

Vd. AU

cs. astronomická jednotka; de. astronomische Einheit; en. astronomical unit; fr. unité astronomique; it. unità astronomica; pt. unidade astronômica

 

AU

mallongigo de astronomia unuo. 63 240 AU = 1 lumjaro.

en. AU; pt. UA

 

Dion/o PIV, PIV2

1 nomo de satelito de Saturno. 2 nomo de asteroido

en. Dione; pt. Dione

 

eklips/i PIV, PIV2

nedaŭre kaŝi lumon de astro

en. to eclipse; pt. eclipsar

 

eklips/o PIV, PIV2

kapto de la lumo de unu astro far alia; ringa, parta, plena ~o.

cs. zatmění; de. Finsternis; en. eclipse; fr. éclipse; it. eclisse; pt. eclipse

 

Eŭrop/o R

nomo de satelito de Jupitero.

en. Europe; pt. Europa

 

faz/o PIV, PIV2

perioda aspektoŝanĝo de (ne memlumanta) astro

cs. fáze; de. Phase; en. phase; fr. phase; it. fase; pt. fase

 

Ikar/o PIV

nomo de asteroido

en. Icarus; pt. Ícaro

 

imersi/o PIV, PIV2

eniro de unu astro en la ombron ĵetitan de alia

cs. vstup; de. Eintritt des Sternes; en. immersion; fr. immersion; it. immersione; pt. imersão

 

Io/o

luno de Jupitero

en. Io; pt. Io

 

Jupiter/o PIV

la kvina planedo de la Sunsistemo

cs. Jupiter; de. Jupiter; en. Jupiter; fr. Jupiter; it. Giove; pt. Júpiter

 

Lucifer/o EFF

malnova nomo de la planedo Venuso kiam rigardata antaŭ la sunleviĝo

fr. Lucifer; pt. Lúcifer

 

Lun/o PIV

la natura satelito de la Tero

cs. Měsíc; de. Mond; en. Moon; fr. Lune; it. Luna; pt. Lua; ru. Луна

 

lun/o PIV, PIV2

natura satelito; La ~oj de Jupitero

cs. měsic; de. Satellit; en. moon; fr. satellite; it. satellite; pt. lua

 

lun/bril/o EFF

= lunlumo

fr. clair de lune; pt. luar

 

lun/hel/o EFF

= lunlumo

fr. clair de lune; pt. luar

 

lun/lum/o PIV

suna lumo reflektita de la Luno. SIN. Lunbrilo, Lunhelo

fr. clair de lune; pt. luar

 

mars/a PIV

rilate al la planedo Marso

en. martian; fr. martien; pt. marciano/marciático

 

Mars/o PIV, PIV2

planedo, la kvara de la Suno

Vd. marsa, marsano

cs. Mars; de. Mars; en. Mars; fr. Mars; it. Marte; pt. Marte; ru. Марс

 

mars/an/o EFF

hipoteza loĝanto de planedo Marso

en. martian; fr. martien; pt. marciano

 

Merkur/o PIV, PIV2

planedo plej proksima al la Suno

cs. Merkur; de. Merkur; en. Mercury; fr. Mercure; it. Mercurio; pt. Mercúrio; ru. Меркурий

 

neptun/a EFF

rilate al la planedo Neptuno

en. neptunian; fr. neptunien; pt. netuniano

 

Neptun/o PIV

la sepa planedo de la Sunsistemo

cs. Neptun; de. Neptun; en. Neptune; fr. Neptune; it. Nettuno; pt. Netuno; ru. Нептун

 

nov/lun/o PIV, PIV

fazo de la Luno kiam ĝi konjunkcias kun la la Suno.

fr. nouvelle lune; pt. lua nova/novilúnio

 

Palas/o PIV

nomo de minora planedo.

en. Pallas; pt. Palas

 

planed/a PIV, PIV2

rilate al planedo

en. planetary; fr. planétaire; pt. planetário

 

planed/o PIV, PIV2

astro ne memlumanta, rivoluanta ĉirkaŭ sia suno.

cs. planeta; de. Planet; en. planet; fr. planète; it. pianeta; pt. planeta

 

plen/lun/o PIV, PIV2

fazo de la Luno kiam ĝi konjunkcias kun la la Suno.

fr. pleine lune; pt. lua cheia/plenilúnio

 

Pluton/o [var. Pluto] PIV

la plej fora ĝis nun konata planedo en la Sunsistemo

Oni devas eviti la nomon Pluton, ĉar ĝi estas nomo de alia greka diaĵo.

cs. Pluto; de. Pluto; en. Pluto; fr. Pluton; it. Plutone; pt. Plutão; ru. Плутон

 

satelit/o PIV, PIV2, R

luno, planedo, kometo aŭ artefarita vehiklo kiu regule rivoluas ĉirkaŭ pli granda ĉiela korpo

cs. družice; de. Satellit; en. satellite; fr. satellite; it. satellite; pt. satélite

 

saturn/a PIV

rilate al Saturno

en. saturnian; fr. saturnien; pt. saturniano

 

Saturn/o PIV, PIV2

la sesa planedo de la Suno, kun ringoj kaj minimume 18 lunoj.

cs. Saturn; de. Saturn; en. Saturn; fr. Saturne; it. Saturno; pt. Saturno; ru. Сатурн

 

sub/lun/a EFF

rilate al la loko, sur la tera surfaco, en kies zenito estas la Luno

fr. sublunaire; pt. sublunar

 

Ter/o PIV, PIV2

Suna planedo inter Venuso kaj Marso, sur kiu vivas la homaro.

cs. Země; de. Erde; en. Earth; fr. Terre; it. Terra; pt. Terra; sp. Tierra

 

ter/bril/o R

rebrilo videbla sur la Luno de la sunlumigita Tero.

cs. popelavé světlo; de. aschgraves Licht; en. earthshine; fr. lumičre cendrée; it. luce cinerea; pt. luz cinzenta

 

terminator/o PIV, PIV2

dividlinio inter la partoj prilumataj kaj la partoj mallumaj de la luna disko

cs. terminátor; de. Terminator; en. terminator; fr. terminateur; it. terminatore; pt. terminador; ru. терминатор

 

Uran/o PIV

la sepa planedo de la Suno.

cs. Uran; de. Uranus; en. Uranus; fr. Uranus; it. Urano; pt. Urano; ru. Уран

 

venus/a EFF

rilate al planedo Venuso

fr. vénusien; pt. venusiano

 

Venus/o PIV

la dua planedo de la Suno.

cs. Venuše; de. Venus; en. Venus; fr. Vénus; it. Venere; pt. Vênus; ru. Венера

 

Vest/o

nomo de asteroido

en. Vesta; fr. Vesta; pt. Vesta

 

Vulkan/o EFF

hipoteza planedo lokata interne de Merkreda orbito, kiu originus deviojn en ties orbito.

en. Vulcan; fr. Vulcain; pt. Vulcano

 


15 Interplaneda Medio

 

aerolit/o. PIV

alteriĝinta bolido. SIN. Meteorŝtono, Aerŝtono

cs. aerolit; de. Aerolith; en. aerolite; fr. aérolithe; it. aerolito; pt. aerolito

 

aerŝton/o PIV

=aerolito

cs. aerolit; de. Aerolith; en. aerolite; fr. aérolithe; it. aerolito; pt. aerolito

 

bolid/o PIV

meteoro, foje aerolito

cs. bolid; de. Bolid; en. bolide; fr. bolide; it. bolide; pt. bólido

 

fal/stel/o PIV, PIV2

brila meteoro, kiu ŝajnas kvazaŭ defalanta stelo

en. falling star; fr. étoile filante; pt. estrela cadente

 

har/ar/o EFF

nebulecaĵo kiu ĉirkaŭas la kernon de kometo. SIN. Komao

fr.chevelure; pt. cabeleira

 

inter/planed/a EFF

rilate al la spaco inter la planedoj

en. interplanetary; fr. interplanétaire; pt. interplanetário

 

komet/o PIV

astro, kies orbito ĉirkaŭ la Suno estas tre longoforma elipso kaj kiu kuntrenas longan luman strion kun formo de vosto aŭ hararo.

cs. kometa/vlasatice; de. Komet/Haarstern/Schweifstern; en. comet; fr. comète; it. cometa; pt. cometa; ru. комета

 

meteor/a PIV

rilate al meteoro

fr. météorique; pt. meteórico

 

meteor/o PIV

= bolido

cs. meteor; de. Meteor; en. meteor; fr. météore; it. meteora; pt. meteoro; ru. метеор

 

sun/a vent/o EFF

fluo de elektraj partikloj, emisiitaj de la Suna fotosfero, tra la interplanedan medion

en. solar wind; fr. vent solaire; pt. vento solar

 

vost/o R

longa, ĝenerale luma, strio kuntrenata de kometoj. ~o polva, ionia, natria.

cs. chvost; de. Schweif; en. tail; fr. queue; it. coda; pt. cauda; ru. хвост; sp. cola

 

zodiak/a lum/o PIV, PIV2

malforta lumo, aperanta en la ĉiela regiono de la zodiako, post la sunsubiĝo kaj antaŭ la sunleviĝo, farita de la reflektigo de suna lumo per meteorŝtonaj eroj sur la ekliptika ebeno.

cs. zvířetníkové světlo/zodiakálni světlo; de. Zodiakallicht/Tierkreislicht; en. zodiacal light; fr. lumičre zodiacale; it. luce zodiacale; pt. luz zodiacal

 


16 Konstelacioj kaj stelnomoj

 

Agl/o. PIV

konstelacio ekvatora Aquila

cs. Orel; de. Adler; en. The Eagle; fr. Aigle; it. Aquila; pt. Águia; ru. Орел

 

Aĥernar/o [var. Akernaro]

ĉefa stelo (α Eridani) de la konstelacio Eridano. SIN. Alfa Eridana.

en. Achernar; fr. Achernar; pt. Achernar

 

Alcion/o . PIV

ĉefa stelo de la Plejadoj ( Tauri). SIN. Eta Taŭra.

en. Alcione; pt. Alcione

 

Aldebaran/o . PIV

stelo en konstelacio Taŭro, ĉirkaŭita de la Hiadoj ( Tauri). SIN. Alfa Taŭra.

en. Aldebaran; pt. Aldebarã

 

Alfa Centaŭr/a

alia nomo de Tolimano, la stelo plej proksima de la Suno.

Malgraŭ la a-finaĵo, tiu nomo estas substantivo. Centaŭra estas genitivo, kaj Alfa estas radiko sen finaĵo.

en. Alpha Centauri; pt. Alfa Centauri/Alfa do Centauro

 

Alfard/o PIV

ĉefa stelo duaranga en la konstelacio Hidro ( Hidrae). SIN. Alfa Hidra.

en. Alphard; pt. Alfard

 

Algol/o PIV

duobla stelo en Perseo, variema laŭ magnitudo. La "minimumoj" de lumeco okazas kiam la malhela partnero transiras la ĉefan. Almanakoj listigas la ekzaktajn horojn de tiuj minimumoj. SIN. Demona Stelo

Vd. Demona stelo

en. Algol; pt. Algol

 

Altar/o [var. Arao]

Sudhemisfera konstelacio Ara.

fr. l’Autel; pt. Altar

 

Altair/o PIV

ĉefstelo de la konstelacio Aglo ( Aquilae). SIN. Alfa Agla

en. Altair; pt. Altair

 

Amfor/o [var. Akvisto] PIV

aŭstrala konstelacio kies lantina nomo estas Aquarius.

cs. Vodnář; de. Wasserman; en. The Waterman; fr. Verseau; it. Acquario; pt. Aquário; ru. Водолей

 

Andromed/a [var. Andromedo] PIV

1 nomo de boreala konstelacio. 2 tre konata galaksio situata en la konstelacio samnomata. 3 rilata al la konstelacio aŭ la galaksio Andromeda

Vd. Galaksio Andromeda

cs. Andromeda; de. Andromeda; en. Andromeda; fr. Andromède; it. Andromeda; pt. Andrômeda; ru. Андромеда

 

Antares/o PIV

Giganta stelo situata en la konstelacio Skorpio ( Scorpii). SIN. Alfa Skorpia.

en. Antares; pt. Antares

 

Aries/o [var. Ŝafo, Virŝafo] PIV

zodiaka konstelacio. SIN. Ŝafo

Vd. unua punkto de Arieso

cs. Skopec/Beran; de. Widder; en. The Ram; fr. Bélier; it. Ariete; pt. Áries; ru. Овен

 

Arktur/o PIV, PIV2

ruĝa giganta stelo en la konstelacio Bovisto ( Bootis). SIN. Alfa Bovista.

en. Arcturus; pt. Arcturo

 

Aŭstral/a Fiŝ/o EFF

aŭstrala konstelacio Piscis Austrinus

en. The Southern Fish; fr. Poisson Austral; pt. Peixe Austral

 

Balen/o PIV, PIV2

ekvatora konstelacio Cetus

cs. Velryba; de. Walfisch; en. The Whale; fr. Baleine; it. Balena; pt. Baleia; ru. Кит

 

Belatriks/o EFF

blua supergiganta stelo en Oriono (γ Orionis). SIN. Gama Oriona.

en. Bellatrix; fr. Bellatrix, pt. Belatrice/Belatrix

 

Betelĝuz/o [var. Betelgeŭzo] PIV

ruĝa stelo en Oriono (Orionis). SIN. Alfa Oriona.

fr. Bételgeuse; pt. Betelgeuse

 

Bovist/o [var. La Bovisto] PIV

nomo de konstelacio Bootes.

cs. Honák; de. Bärenhüter; en. The Heardman; fr. Bouvier; it. Boote; pt. Boieiro; ru. Волотас

 

Cefe/o PIV

boreala konstelacio Cepheus entenanta tipan cefeidon.

cs. Cefeus/Kefeus; de. Cepheus; en. Cepheus; fr. Cephée; it. Cefeo; pt. Cefeu; ru. Цефей

 

Centaŭr/o PIV

aŭstrala konstelacio Centaurus.

cs. Centaur/Kentaur; de. Kentaur; en. The Centaur; fr. Centaure; it. Centauro; pt. Centauro; ru. Центавр

 

Cign/o PIV

konstelacio Cygnus

cs. Labuť; de. Schwan; en. The Swan; fr. Cygne; it. Cigno; pt. Cisne; ru. Лебедъ

 

Delfen/o PIV

boreala konstelacio Delphinus

cs. Delfín; de. Delphin; en. The Dolphin; fr. Dauphin; it. Delfino; pt. Delfim

 

Deneb/o R

ĉefstelo de la konstelacio Cigno ( Cygni). SIN. Alfa Cigna.

pt. Deneb

 

Dioskur/oj EFF

alia, malnova nomo de la konstelacio Ĝemeloj

cs. Blíženci; de. Zwillinge; en. The Heavenly Twins; fr. Gémeaux; it. Gemelli; pt. Gęmeos; ru. Близнецы

 

Drak/o EFF

konstelacio Draco en la norda hemisfero.

en. The Dragon; fr. Dragon; pt. Dragão

 

Dubhe/o

stelo Ursae Majoris. SIN. Alfa Ursina.

en. Dubhe; pt. Dube

 

Eridan/o PIV

ekvatora konstelacio Eridanus.

cs. Eridanus; de. Eridanusfluss; en. River Eridanus; fr. Eridan; it. Eridano; pt. Erídano; ru. Эридан

 

Feniks/o EFF

aŭstrala konstelacio Phoenix

fr. Phénix, pt. Fênix

 

Fiŝ/oj PIV

ekliptika konstelacio Pisces.

cs. Ryby; de. Fische; en. The Fishes; fr. Poissons; it. Pesci; pt. Peixes; ru. Рыбы

 

Fomalhot/o PIV

stelo en la aŭstrala konstelacio Aŭstrala Fiŝo ( Piscis Austrini). SIN. Alfa Aŭstralfiŝa.

en. Fomalhaut; pt. Fomalhaut

 

Ĝemel/oj PIV

boreala konstelacio Gemini

cs. Blíženci; de. Zwillinge; en. The Heavenly Twins; fr. Gémeaux; it. Gemelli; pt. Gęmeos; ru. Близнецы

 

Harar/o Berenic/a

boreala konstelacio (Coma Berenices)

cs. Vlas Bereničin/Kštice Bereniky; de. Haar der Berenike; en. Berenice’s Hair; fr. Chevelure de Bérénice; it. Chioma di Berenice; pt. Cabeleira de Berenice; Волосы Вероники

 

Herkul/o PIV

boreala konstelacio Hercules

cs. Herkules; de. Herkules; en. Hercules; fr. Hercule; it. Ercole; pt. Hércules; ru. Геркулес

 

Hidr/in/o PIV

nomo de aŭstrala konstelacio (Hydra)

cs. Hydra/Vodní Had; de. Nördliche Wasserschlange; en. The Water-Snake; fr. Hydre Femelle; it. Idra; pt. Hidra; ru. Гидра

 

Hund/o [var. Granda Hundo] PIV

aŭstrala konstelacio (Canes Major) kun plej brila stelo Siriuso

cs. Velký Pes; de. Grosser Hund; en. The Greater Dog; fr. Grand Chien; it. Cane Maggiore; pt. Cão Maior; ru. Вольшой Пес

 

Hund/o Malgrand/a [var. Hundido]

boreala konstelacio ĉe kiu la Suno leviĝas somere (Canis minor)

cs. Malý Pes; de. Kleiner Hund; en. The Dog; fr. Petit Chien; it. Cane Minore; pt. Cão Menor; ru. Малый Пес

 

Kalik/o EFF

aŭstrala konstelacio Crater

fr. Coupe; pt. Taça

 

Kankr/o PIV

konstelacio Cancer en la norda parto de la ekliptiko.

cs. Rak; de. Krebs; en. The Crab; fr. Cancer/Écrevisse; it. Cancro; pt. Câncer; ru. Рак

 

Kanop/o EFF

stelo Canopus ( Carinae) en konstelacio Kareno. SIN. Alfa Karena.

en. Canopus; fr. Canope; pt. Canopo

 

Kaprin/o [var. Kapelo (EFF)] PIV

stelo Capella ( Aurigae) en konstelacio Koĉero. SIN. Alfa Koĉera.

en. Capella; fr. Capella/Chévre; pt. Capela

 

Kaprikorn/o PIV

konstelacio aŭstrala Capricornus.

cs. Kozorožec/Kozoroh; de. Steibock; en. The He-Goat; fr. Capricorne; it. Capricorno; pt. Capricórnio; ru. Козерог

 

Karen/o EFF

aŭstrala konstelacio Carina.

fr. Carène; pt. Quilha

 

Kasiope/o PIV

konstelacio Cassiopeia.

cs. Kasiopeja; de. Kassiopeia; en. Cassiopeia; fr. Cassiopée; it. Cassiopea; pt. Cassiopéia; ru. Кассиопея

 

Kastor/o PIV

stelo Geminorum. SIN. Alfa Ĝemelaj.

en. Castor; pt. Castor

 

Koĉer/o [Aŭrigo (EFF), Origo (EFF)] PIV2

Konstelacio (Auriga) de la norda hemisfero.

fr. Cocher; pt. Cocheiro

 

konstelaci/o PIV

aro da steloj grupigitaj, laŭ imago de antikvaj astronomoj, laŭ fantazia figuro kaj ricevintaj apartan nomon.

cs. souhvězdí; de. Sternbild; en. constellation; fr. constellation; it. costellazione; pt. constelaçăo

 

Korv/o EFF

konstelacio Corvus

fr. Corbeau; pt. Corvo

 

Kron/o Aŭstrala

nomo de konstelacio Corona Austrina.

cs. Jižní Koruna; de. Südliche Krone; en. The Southern Crown; fr. Courounne Australe; it. Corona Australe; pt. Coroa Austral; ru. Южная Корона

 

Kron/o Boreala

nomo de konstelacio Corona Borealis.

cs. Severní Koruna; Nördliche Krone; en. The Northern Crown; fr. Courounne Boréale; it. Corona Boreale; pt. Coroa Boreal; ru. Северная Корона

 

Leon/o PIV

konstelacio el la boreala hemisfero (Leo).

cs. Lev; de. Löwe; en. The Lion; fr. Lion; it. Leone; pt. Leão; ru. Лев

 

Lepor/o EFF

aŭstrala konstelacio Lepus

fr. Lièvre; pt. Lebre

 

Libra/o EFF

alia nomo de la konstelacio Pesilo

en. Libra; fr. Balance; pt. Libra

 

Link/o EFF

norda konstelacio Lynx

fr. Lynx; pt. Lince

 

Lir/o PIV

norda konstelacio Lyra.

cs. Lyra; de. Leyer; en. The Lyre; fr. Lyre; it. Lira; pt. Lira; Лира

 

Lup/o EFF

aŭstrala konstelacio Lupus

en. The Wolf; fr. Loup; pt. Lobo

 

Mal/grand/a Leon/o [var. Leoneto, Leonido]

konstelacio Leo Minor

fr. Petit Lion; pt. Leão Menor

 

Merak/o

stelo Ursae Majoris. SIN. Beta Ursina.

en. Merak; pt. Meraque

 

Mira/o EFF

tre konata varia stelo ο Ceti de la konstelacio Baleno. SIN. Omikra Balena

en. Mira; fr. Mira; pt. Mira

 

Mirfak/o

stelo Persei. SIN. Alfa Persea.

en. Mirfak; pt. Mirfaque

 

Mizar/o EFF

stelo ζ Ursae Majoris. SIN. Zeta Ursina

en. Mizar; fr. Mizar; pt. Mizar

 

Nord/a Stel/o PIV, PIV2

= Polusa stelo

en. Polaris; fr. L’étoile Polaire; pt. Estrela Polar

 

Oktant/o EFF

konstelacio Octans, en kiu estas la suda ĉiela poluso

fr. Octant; pt. Oitante

 

Or/fiŝ/o [var. Dorado (EFF)]

aŭstrala konstelacio (Dorado) kiu enhavas la Grandan Magelanan Nubon.

en. The Gold Fish; fr. Dorade; pt. Dourado

 

Orion/o PIV

konstelacio ekvatora, kie estas lokata famkonata nebulozo.

cs. Orión; de. Himmelsjäger; en. Orion/The Hunter; fr. Orion; it. Orione; pt. Órion/Orionte; ru. Орион

 

Pav/o EFF

aŭstrala apudpolusa konstelacio Pavo

fr. Paon; pt. Pavão

 

Pegaz/o PIV

boreala konstelacio Pegasus.

cs. Pegas; de. Pegasus; en. The Winged Horse; fr. Pégase; it. Pegaso; pt. Pégaso; ru. Пегас

 

Pentr/ist/o EFF

konstelacio Pictor

fr. Pictor; pt. Pintor

 

Perse/o PIV

boreala konstelacio Perseus.

cs. Perseus; de. Perseus; en. Perseus; fr. Persée; it. Perseo; pt. Perseu; Персей

 

Pesil/o PIV

konstelacio aŭstrala Libra. SIN. Librao

cs. Váhy; de. Waage; en. The Balance; fr. Balance; it. Bilancia; pt. Balança; ru. Весы

 

Poluks/o PIV

stelo Geminorum. SIN. Beta Ĝemelaj.

en. Pollux; pt. Pólux

 

Polus/a (Stel/o) PIV

norda stelo Polaris ( Ursae Minoris). SIN. Alfa Malgrandursina, Norda Stelo

en. Polaris; fr. L’étoile Polaire; pt. Estrela Polar

 

Procion/o PIV

brila stelo en konstelacio Malgranda Hundo (Canis Minoris). SIN. Alfa Malgrandhunda.

pt. Prócion

 

Regulus/o PIV

brila stelo en la konstelacio de la Leono (Leonis). SIN. Alfa Leona.

en. Regulus; pt. Régulus

 

Ret/et/o EFF

malgranda konstelacio Reticulum

fr. Reticulum; pt. Retículo

 

Riĝel/o [var. Rigelo (EFF)] PIV

brila stelo Orionis. SIN. Beta Oriona.

en. Rigel; pt. Rigel

 

Sagitari/o [var. Sagisto] PIV

aŭstrala konstelacio Sagittarius.

cs. Střelec; de. Schütze; en. The Archer; fr. Sagittaire; it. Sagittario; pt. Sagitário; ru. Стрелец

 

Serpent/o R

boreala konstelacio Serpens.

cs. Had; de. Schlange; en. The Serpent; fr. Serpent; it. Serpente; pt. Serpente; ru. Змея

 

Sirius/o PIV

la plej brila stelo sur la ĉielo, en konstelacio Hundo ( Canis majoris). Ankaŭ nomata Hunda Stelo. SIN. Alfa Hunda.

en. Sirius; pt. Sírius/Sírio

 

Skorpi/o PIV

konstelacio zodiaka (Scorpius).

cs. Štir; de. Skorpion; en. The Scorpion; fr. Scorpion; it. Scorpione; pt. Escorpião; ru. Скорпион

 

Spik/o

stelo Virginis. SIN. Alfa Virga.

en. Spica; pt. Spica/Espiga

 

Sud/a Kruc/o [var. Kruco (PIV)]

aŭstrala konstelacio Crux

en. The Southern Cross; pt. Cruzeiro do Sul

 

Ŝaf/o PIV

konstelacio ekliptika Aries.

cs. Skopec/Beran; de. Widder; en. The Ram; fr. Bélier; it. Ariete; pt. Áries; ru. Овен

 

Taŭr/o PIV

boreala konstelacio Taurus.

cs. Býk; de. Stier; en. The Bull; fr. Taureau; it. Toro; pt. Touro; ru. Телец

 

Triangul/o EFF

boreala konstelacio Triangulum

en. The Triangle; fr. Triangle; pt. Triângulo

 

Tukan/o EFF

aŭstrala konstelacio Tucana

fr. Toucan; pt. Tucano

 

Unu/korn/ul/o EFF

Ekvatora konstelacio Monoceros

en. The Unicorn; fr. Licorne; pt. Unicórnio

 

Ursin/o [var. Ursino Granda] PIV

boreala apudpolusa konstelacio Ursa Major.

cs. Velký Medvěd/Velký Vůs; de. Grosser Bär; en. The Great Bear; fr. Grande Ourse; it. Orsa Maggiore; pt. Ursa Maior; ru. БолоЬшая Медведица

 

Ursin/o Malgrand/a [var. Ursido, Urseto] PIV

boreala konstelacio kun interalie la Polusa Stelo.

cs. Malý Medvěd/Malý Vůs; de. Kleiner Bär; en. The Little Bear; fr. Petite Ourse; it. Orsa Minore; pt. Ursa Menor; ru. Малая Медведица

 

Veg/o PIV

brila stelo ( Lyrae). SIN. Alfa Lira.

en. Vega; pt. Vega

 

Virg/o [var. Virgulino] PIV

zodiaka konstelacio.

cs. Panna; de. Jungfrau; en. The Virgin; fr. Vierge; it. Vergine; pt. Virgem; ru. Дева

 


17 Steloj

 

sider/a PIV, PIV2

rilate al la steloj.

Sidera rilatas al steloj kiel klaso de astronomiaj objektoj. Aliaflanke, la adjektivo stela rilatas al stelo kiel aparta astro.

fr.sidéral; pt. sideral

 

stel/a PIV, PIV2

rilate al stelo

en. stellar; pt. estelar

 

stel/o PIV, PIV2

astro kiel nia Suno, memlumanta.

cs. hvězda; de. Stern; en. star; fr. étoile; it. stella; pt. estrela; ru.звезда

 

stel/it/a PIV, PIV2

montranta multajn steloj kune. SIN. Stelplena

en. starry; fr. constellé; pt. estrelado

 

stel/plen/a PIV, PIV2

= stelita

en. starry; fr. constellé; pt. estrelado

 


18 Variaj Steloj

 

cefeid/o PIV

stelo kies brilo varias laŭ difinita periodeco. La natura lumpotenco de la stelo estas difinebla, kio ebligas, per komparo kun ĝia magnitudo, precizan kalkulon de la distanco de la stelo.

cs. cefeida; de. Delta Cephei-stern; en. cepheid;fr. céphéïde; it. cefeide; pt. cefeida

 

mira/o EFF

klaso de gigantoj kies brilo varias laŭsimile al tiu de Mirao. SIN. Miraido

en. mira star; fr. mira; pt. mira

 

nova/o PIV, R

stelo kiu abrupte aperas, brilegas dum kelka tempo kaj poste malheliĝas, ofte ĝis nevidebleco.

cs. nova; de. Nova; en. nova; fr. nova; it. nova; pt. nova; ru. новая

 

vari/a stelo [var. variema stelo, variostelo] PIV

stelo montranta abruptajn variojn je sia lumintenso. SIN. Variema Stelo

cs. proměnná hvězda; de. veränderlicher Stern; en. variable star; fr. variable/étoile variable; it. variabile/ stella variabile; pt. variável/estrela variável

 

vari/em/a stel/o R

=varia stelo

 


19 Stelaj Sistemoj

 

binar/a stel/o R

stelo du-elementa; temas pri du steloj kiuj rivoluas ĉirkaŭ komuna gravitocentro. SIN. Duopaj Steloj, Duoblaj Steloj

cs. dvojhvězda; de. Doppelstern; en. binary star; fr. étoile binaire; it. stella binaria; pt. estrela binária

 

glob/a stel/amas/o [var. globforma stelamaso] PIV2

sferaspekta stelamaso, enhavanta ĝenerale maljunajn stelojn. La plej maljunaj el tiuj objektoj eble formiĝis eĉ antaŭ ol la galaksioj.

cs. kulová hvězdokupa; de. Kugelhaufen; en. globular cluster; fr. amas globulaire; it. ammasso globulare; pt. globular/aglomerado globular

 

Hiad/oj PIV

stelamaso formita en oblikva V en konstelacio Taŭro.

en. Hyades; fr. Hyades; pt. Híades

 

ne/ferm/it/a stel/amas/o L

stelamaso situata en la ebeno de galaksio, enhavanta ĝenerale junaj steloj. Kontraŭe de la globforma stelamaso, la nefermita stelamaso ne havas difinitan formon.

cs. otevřená hvězdokupa; de. offener Sternhaufen; en. open cluster/galactic cluster; fr. amas ouvert; it. ammasso aperto; pt. aglomerado aberto

 

stel/amas/o R

grupo de steloj, ĝenerale samaĝaj, gravite kunligitaj.

Vd. globa stelamaso; nefermita stelamaso

cs. hvězdokupa; de. Sternhaufen; en. star cluster; fr. amas stelaire; it. ammasso stellare; pt. aglomerado estelar/enxame estelar

 

Plejad/oj PIV

rimarkinda stelamaso en la konstelacio Taŭro.

cs. Plejády/Kuřátka; de. Plejaden/Siebengestirn; en. Pleiades; fr. Pléiades; it. Pleiadi; pt. Plęiades/Setestrelo; ru. Плеяды

 


20 Stelaj Restaĵoj

 

pulsar/o

kolapsinta neŭtrona stelo kun maso de la Suno, sed diametro nur ĉ.10-kilometra; kosma fonto de rapidaj kaj regulaj radioondoj. SIN. Pulsostelo

en. pulsar; pt. pulsar

 

supernova/o s, R

giganta eksplodo per kiu granda parto de stelo, kelkfoje eĉ ĝia kerno, disĵetiĝas tra la kosmo.

cs. supernova; de. Supernova; en. supernova; fr. supernova; it. supernova; pt. supernova

 


21 Interstela Medio

 

inter/stel/a EFF

rilate al la spaco aŭ al la rilatoj inter la steloj

en. interstellar; fr. interstellaire; pt. interestelar

 


22 Lakta Vojo

 

galaksi/a PIV

rilate al la Galaksio, aŭ al aliaj galaksioj.

en. galactic; fr. galactique; pt. galáctico

 

galaksi/o PIV

1 la amaso de ĉ.100 miliardoj da steloj, interne de kiu troviĝas nia Suno, kaj kiu havas formon de ovala plata kuko, kun diametro de ĉ.100.000 lj kaj diko de ĉ.10.000 lj. 2 ĉiu el la analogaj astroamasoj, kiuj konsistigas la kosmajn unuojn.

Por distingi nian Galaksion el aliaj, oni devas majuskligi la komencan literon.

cs. galaxie; de. Galaxis; en. galaxy; fr. galaxie; it. galassia; pt. galáxia

 

Lakt/a Voj/o, la PIV

1 larĝa blanka neregula striego sur la ĉielo kiu fakte konsistas el la ebeno de nia Galaksio (en Japanio konata kiel la "Ĉiela Rivero"). 2 nomo de nia Galaksio.

cs. Mléčná dráha; de. Milchstrasse; en. Milky Way; fr. Voie Lactée; it. Via Lattea; pt. Via-Láctea

 

nebuloz/o PIV

giganta nubo el gaso kaj mikroskopaj polveroj, kiu okupas difinitan lokon en iu galaksio. fluoreska, reflekta, obskura ~o. La iamajn nomatajn Spiralajn Nebulozojn oni nun ekkonas kiel galaksioj.

cs. mlhovina; de. Nebel; en. nebula; fr. nébuleuse; it. nebulosa; pt. nebulosa

 


23 Ekstergalaksia Astronomio

 

inter/galaksi/a EFF

rilate al la spaco aŭ al la rilatoj inter la galaksioj. ~a medio, altirforto

en. intergalactic; pt. intergaláctico

 

kvazar/o [var. kŭasaro] PIV

ĉiela objekto tre malproksima, potenca fonto de radioondoj [akronimo quasar = quasi-stellar radio source = kvazaŭ-stela radiofonto]

en. quasar; pt. quasar

 


24 Kosmologio

 

Bigbang/o

= La Praeksplodo.

en. Big Bang; pt. Grande Explosão

 

kosmologi/a EFF

rilate ao kosmologio

en. cosmologic; fr. cosmologique; pt. cosmológico

 

kosmologi/o PIV2

fako de astrofiziko pri la universo rigardata kiel tuto, pri ĝia origino, evoluo kaj konsisto

en. cosmology; fr. cosmologie; pt. cosmologia

 

konstant/o de Hublo

mezuro de la rapideco de disvastiĝo de la universo.

en. Hubble constant; pt. constante de Hubble

 

Praeksplod/o, la L

eksplodo per kiu la Universo naskiĝis. SIN. Bigbango

en. Big Bang; pt. Grande Explosão

 

univers/o PIV, PIV2

tutaĵo de ĉio, kio ekzistas

en. universe; fr. univers; pt. universo

 


25 Kosmogonio

 

kosm/a

rilate al la kosmo

en. cosmic; fr. cosmique; pt. cósmico

 

kosm/o PIV

la universo, rigardata kiel unu ordigita tuto, aparte de la Tero.

cs. kosmos; de. Kosmos; en. cosmos; fr. cosmos; it. cosmo; pt. cosmos; ru. космос

 

kosmogoni/o PIV, PIV2

teorio pri la origino kaj formiĝo de la suna sistemo kaj de la galaksio el de iu praa materio

en. cosmogony; fr. cosmogonie; pt. cosmogonia

 

mond/o EFF

1 la planedo Tero. 2 ĉiu astro aparte rigardata kiel medio havanta proprajn fizikajn kondiĉojn, eĉ se ne favorajn al la apero de vivo.

en. world; pt. mundo

 

sun/o R

stelo rigardata kiel centro de planedsistemo.

cs. slunce; de. Sonne; en. sun; fr. soleil; it. sole; pt. sol

 

sun/sistem/o [var. suna sistemo] PIV, R

stelo kiu estas centro de gravito por minimume unu orbitanta planedo kaj eventuale aliaj astroj (lunoj, kometoj, asteroidoj, ktp).

en. solar system; pt. sistema solar

 


26 Astrobiologio

 

Astro/biologi/o

astronomia subfako kiu studas la kondiĉojn por la apero de vivo en aliaj planedoj kaj la ekzisto de ekstertera inteligento

cs. Astrobiologie; de. Astrobiologie; en. Astrobiology; fr. Astrobiologie; it. Astrobiologia; pt. Astrobiologia; ru. Астробиология

 

SETI

mallongigo por Serĉo de Ekster-Tera Inteligento, projekto kiu celas malkovri la ekziston de ekstertera vivo.

en. SETI; pt. PIET

 


27 Astronaŭtiko

 

astronaŭt/o PIV, PIV2

homo, kiu veturas, ekster la sfero de la ter-altiro, inter la planedoj aŭ la astroj.

en. astronaut; fr. astronaute; pt. astronauta

 

astronaŭtik/o PIV, PIV2

scienco, kiu studas la kondiĉoj kaj pretigas la rimedojn por vojaĝoj inter la planedoj aŭ al steloj.

en. astronautics; fr. astronautique; pt. astronáutica

 

astronaŭtik/ist/o EFF

profesiulo kiu laboras pri astronaŭtiko.

fr. astronauticien

 

kosm/a konker/o, la EFF

la esploro de la spaco far la homo, komence de la meza dudeka jarcento. SIN. La Spaca Konkero

fr. la conquête de l’espace; pt. a conquista do espaço

 

kosmodrom/o EFF

loko de kiu oni lanĉas raketojn kaj spacoŝipojn. SIN. Raketlanĉejo.

fr. cosmodrome; pt. cosmódromo

 

kosmonaŭt/o PIV

pasaĝero de kosmoŝipo aŭ de sputniko. SIN. Astronaŭto.

cs. kosmonaut; de. Kosmonaut; en. cosmonaut; fr. cosmonaute; it. cosmonauta; pt. cosmonauta

 

spac/o PIV

senlimaĵo ene de kiu troviĝas la Tero kaj ĉiuj aliaj astroj.

en. space; fr. espace; pt. espaço

 

spac/o/ŝip/o PIV, PIV2

veturilo, movata de raketoj, kaj ebliganta la homoj translokiĝi en la spaco inter la astroj. SIN. Spacveturilo

en. spaceship; fr. astronef; pt. espaçonave

 

spac/vetur/il/o EFF

= spacoŝipo

en. spaceship; fr. astronef; pt. espaçonave

 

spacial/a PIV, PIV2

rilate al la kosmovojaĝoj. ~aj kombineoj, nutraĵoj; ~a psikologio

fr. spatial; pt. espacial

 

Sputnik/o PIV, PIV2

1 unua artefarita satelito lanĉita de la homaro, far sovetaj sciencistoj. 2 artefarita satelito

en. 1 Sputnik, 2 satellite; fr. 1 Spoutnik, 2 satellite artificiel; pt. 1 Esputinique, 2 satélite artificial

 

sur/orbit/ig/i PIV, PIV2

fari, ke artefarita satelito atingu la antaŭviditan alton, kie ĝia antarto estas sufiĉe malakcelita, por fariĝi orbita.

fr. placer en orbite; pt. pôr en órbita

 

 

 


Konservado en STEB: Szilvási László